Σε κατεύθυνση δυτική, στις παρυφές του Ελαιώνα, στην διαδρομή προς τον Κηφισό, τα Σεπόλια φιλοξένησαν περιβόλια, μύλους σταριού, εργοστάσια, σε ανάμιξη με χαμηλά λαϊκά σπίτια.
Τα Σεπόλια, πολύ κοντά στο κέντρο, αλλά «έξω από την πόλη», όπως σημαίνει και το όνομά τους, αποτελούσαν τμήμα του μεγάλου Ελαιώνα των Αθηνών, περίφημου ήδη από την αρχαιότητα. Η σύνδεση με την Αθήνα γινόταν μέσω δύο αγροτικών δρόμων, που ξεκινούσαν από το οθωμανικό τείχος του Χασεκή: Ο έναςξεκινούσε από τη Γυφτόπορταή πόρτα του Μοριά (σημερινή πλατεία Αγίων Αποστόλων), και μέσω της σημερινής πλατείας Μεταξουργείου, όπου υπήρχε και η γέφυρα του Κυκλοβόρου (παραπόταμου του Κηφισού), κατέληγε στα Σεπόλια–Κολοκυνθού. Ο άλλος δρόμος ξεκινούσε από τη βόρεια πύλη, τη Μενιδόπορτα ή Αγίων Αποστόλων (στο ύψος της πλατείας Κοτζιά), και ταυτίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του με τη Λιοσίων και στη διακλάδωσή της, στο ύψος της πλατείας Αττικής, με τη Σεπολίων, η οποία συνεχίζεται στο τμήμα της από τον Άγιο Μελέτιο και έπειτα, ως Δυρραχίου.
Ο γειτονικός Κηφισός είναι ο κύριος ποταμός του αθηναϊκού πεδίου της Αττικής. Σε αυτόν εκβάλλουν όλοι οι άλλοι ποταμοί του λεκανοπεδίου, ο Ιλισός, ο Ηριδανός, ο Κυκλοβόρος και ο Σκίρος. Ξεκινούσε βόρεια, από τους πρόποδες της Πάρνηθας, με την κύρια πηγή του να βρίσκεται στο Μπογιάτι (σημερινή Άνοιξη), και άλλες δύο στο Φασίδερι (σημερινή Εκάλη) και τις λεγόμενες Τρινεμείς του Στράβωνος, περιοχή Αχαρνών. Μία από τις πηγές του ήταν και το γνωστό Κεφαλάρι της σημερινής Κηφισιάς. Περνούσε από τις θέσεις Χελιδονού και Κτυπητό, έφτανε στις σημερινές Τρεις Γέφυρες, τα Σεπόλια, την Κολοκυνθού και δια μέσου του Μοσχάτου, κατέληγε στο Φάληρο. Κατά μήκος του Κηφισού και σε πλάτος που έφτανε μέχρι το Αιγάλεω και τον Υμηττό, σχηματιζόταν η εύφορη κοιλάδα του Ελαιώνα. Η παραγωγή λαδιού ήταν μεγάλη και περιζήτητη όχι μόνο «σε όλο το Λεβάντε» αλλά και στην Ευρώπη. Η περιοχή είναι γεμάτη με νερόμυλους και κτήματα, γνωστή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και τα πρώτα χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση ως «Μύλοι των Αθηνών», γιατί εκεί άλεθαν το σιτάρι οι Αθηναίοι. Η εκμετάλλευση των νερών του Κηφισού έδωσε τη δυνατότητα σε όλες τις περιοχές του Ελαιώνα, εκτός από ελιά και αμπέλια, να αναπτύξουν και άλλες καλλιέργειες. Την εποχή της τουρκοκρατίας, η διαχείριση των υδάτων του κατά τη διάρκεια του έτους, ευνόησε τη δημιουργία των κήπωντης Κολοκυνθούς και των Σεπολίων.
Μέχρι το τέλος του 19ου αιώνα το τοπίο είναι ειδυλλιακό και η Δυρραχίου είναι ο κεντρικός δρόμος που οδηγούσε στο ποτάμι στο οποίο έρχονταν οι Αθηναίοι της μεσαίας τάξης για περίπατο, ενώ στη γέφυρα Ροσινιόλ, συνάντηση της Δυρραχίου με τον Κηφισό, υπήρχαν, εκτός από το γνωστό κέντρο διασκέδασης, και θερινοί κινηματογράφοι. Η περιοχή αποτελεί χώρο κατοικίας καλλιεργητών, χώρο περιπάτου των Αθηναίων της μεσαίας τάξης, ενώ ο γειτονικός λόφος Κολωνού και η Ακαδημία Πλάτωνος αποτελούν εκτός από χώρους περιπάτου και αναψυχής, και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους.
Το έτος 1884 εγκαινιάζεται η σιδηροδρομική σύνδεση με την Πελοπόννησο. Η αφετηρία τοποθετείται στην περιοχή του Κολωνού λίγο πιο κάτω από τη γέφυρα του Κυκλοβόρου ποταμού, με ένα εξαιρετικό κτίριο σχεδιασμένο από τον Τσίλερ. Ένα χρόνο αργότερα, το 1885,ξεκινά η σύνδεση της Αθήνας με την Κηφισιά και το Λαύριο, με το γνωστό «Θηρίο». Η αφετηρία του σταθμού, τοποθετείται εκτός πόλης, στη θέση της σημερινής πλατείας Αττικής.
Το 1893 γίνεται η πρώτη ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλεως και αφορά την περιοχή του λόφου Σκουζέ, που ταυτίζεται με τον αρχαίο λόφο της Ευχλόου Δήμητραςκαι οφείλει το όνομά της στον Αθηναίο πρόκριτο Παναγή Σκουζέ. Γειτονικά βρίσκεται η πλατεία Αγίου Μελετίου, που ανέκαθεν αποτελούσε εμπορικό και κοινωνικό κέντρο. Στην πλατεία, μέχρι το ξήλωμά του εν μια νυκτί το 1955, ήταν και η αφετηρία του τραμ “το 8″. Ο ομώνυμος ναός χτίστηκε στο τέλος του 19ου αιώνα, και το δάπεδό του είναι στρωμένο με χρωματιστά πλακίδια τύπου Τσίλερ. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1900, η αφετηρία της σιδηροδρομικής σύνδεσης με τη βόρεια Ελλάδα, ο σταθμός Λαρίσης, τοποθετείται στον απέναντι χώρο από τον σταθμό Πελοποννήσου.
Η ανοικοδόμηση της νέας πρωτεύουσας, δεν αλλοίωσε το χαρακτήρα των περιοχών «εκτός των τειχών»: παρέμειναν αγροτικές, όπως μπορούμε να δούμε σ’ αυτήν τη φωτογραφία από το 1858 της περιοχής της σημερινής Ομόνοιας,από την έκθεση «Μεταμορφώσεις των Αθηνών.Φωτογραφικό Οδοιπορικό 1839-1950» που έγινε πρόσφατα στο Μουσείο Ηρακλειδών. Στο βάθος διακρίνεται καθαρά ο Ελαιώνας.
Η περιοχή διατηρεί έναν εξοχικό και αγροτικό χαρακτήρα μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’60.
Στην ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες»(1960), στη σκηνή που διαδραματίζεται στον σταθμό Λαρίσης και συναντιούνται για πρώτη φορά οι πρωταγωνιστές της ταινίας, μιλάνε μεταξύ τους και φοβούνται ότι «ξαφνικά θα μπει αρματωμένος από την πόρτα». Το πλάνο αλλάζει, μπαίνει μέσα ο Ζανίνο, αρματωμένος με δυο σειρές φυσέκια, και οι ήρωες τρομάζουν και δεν ηρεμούν παρά μόνο όταν ο καφετζής τους διαβεβαιώσει ότι ο αρματωμένος είναι «ο Στυλιανίδης που έχει τα κτήματα και τα βουστάσια, εδώ στα Σεπόλια».
Εκτός από τα βουστάσια στην περιοχή υπάρχουν και άλλες βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως οι Μύλοι ήδη από τον 19ο αιώνα, ενώ στη συνέχεια εγκαθίστανται τα εργοστάσια Κοροπούλη (1893), Βότρυς (1906), Άτλας (1920) ενώ λίγο πιο κάτω, στη Λένορμαν, το Καπνεργοστάσιο (1927), το οποίο σήμερα αποτελεί παράρτημα της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων.
Μέχρι και το 1963, η περιοχή είναι καθαρά τμήμα του Ελαιώνα. Η αλλαγή θα γίνει αργότερα…
πηγές
Comments powered by CComment