Σεπόλια - ιστορικά στοιχεία

Από τα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι τα μέσα περίπου του 20ου, υπήρχαν αρκετοί μύλοι στην Αθήνα και μερικοί από αυτούς ήταν κοντά στην περιοχή μας στα Σεπόλια. Όλοι αυτοί οι μύλοι χρειάζονταν το νερό για να λειτουργήσουν και έτσι ήταν όλοι σχεδόν παραποτάμιοι, κατά μήκος του Κηφισού.

Το νερό που κατέβαζε ο Κηφισός, οι ιδιοκτήτες των μύλων, αλλά και άλλων εργοστασίων της περιοχής το θεωρούσαν ιδιοκτησία τους. Και δεν το θεωρούσαν μόνο έτσι, αλλά και ήταν ιδιοκτησία τους κατ΄ έθιμον.

Στα Σεπόλια, οι πιο γνωστοί μύλοι, ήταν οι Μύλοι Παινέση, που έδωσαν μάλιστα και το όνομά τους σε μια περιοχή των Σεπολίων, άσχετα με το ότι αυτό το όνομα σβήστηκε με την πάροδο του χρόνου και αφού οι μύλοι είχαν σταματήσει να λειτουργούν.

Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι υπήρχε και στάση του σιδηροδρόμου εκείνη την εποχή, που ονομάζονταν «Μύλοι» και διατήρησε το όνομα αυτό και μετά την παύση λειτουργίας των μύλων.

ΗΜΙΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΚΟΣ ΧΑΡΤΗΣ ΛΕΚΑΝΟΠΕΔΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ ~1955 - ιστορικό αρχείο Δήμου Αθηναίων

Σε αυτόν χάρτη μπορείτε να δείτε την θέση των μύλων Παινέση, μεταξύ του εργοστασίου ΑΤΛΑΣ που δεν υπάρχει πια και της τοποθεσίας Τρεις Γέφυρες.

Στην εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, στις 5/12/1903 δημοσιεύτηκε χωρίς σχολιασμό, μια δήλωση του ιδιοκτήτη των μύλων Παινέση, Κυριάκου Παινέση. Μια δήλωση πολύ αποκαλυπτική του τρόπου με τον οποίο διαμοιράζονταν το πολύτιμο νερό του Κηφισού. Ίσως σήμερα να μας φαίνεται ξένη η άποψη του ιδιοκτήτη των μύλων, ότι το νερό του ποταμού ουσιαστικά του ανήκει, αλλά όπως γράψαμε και παραπάνω αυτό ίσχυε τότε, σαν κατάλοιπο της Τουρκοκρατίας μάλλον.

Παραθέτουμε ολόκληρη την δήλωση αυτή.

Ας συνοψίσουμε τι διαβασαμε στην παραπάνω δήλωση:

• Ο Κυριάκος Παινέσης αγόρασε τον υδρόμυλο που ανήκε στον Σκιαδαρέση, το 1876. Ο υδρόμυλος ήταν στη θέση Κοιλόνι, το όνομα της οποίας «σβήστηκε» αργότερα από το όνομα των μύλων Παινέση. Τον μύλο τον αγόρασε ο Παινέση μαζί με τα νερά που τρέχουν στον Κηφισό και προέρχονται από διάφορες πηγές της Πάρνηθας.
• Κατά μήκος του Κηφισού και μέχρι τους μύλους Παινέση, το 1903 υπήρχαν περίπου 14 άλλοι μύλοι και εργοστάσια που χρησιμοποιούσαν το νερό του ποταμού.
• Κατ΄έθιμον, από τις 23 Απριλίου έως τις 26 Οκτωβρίου (θερινή περίοδος) κάθε χρόνου και αφού το νερό πέρναγε από όλα τα εργοστάσια και μύλους και αξιοποιούνταν από αυτά, κατέληγε για πότισμα χωραφιών και κήπων που ανήκαν σε διάφορους ιδιοκτήτες της περιοχής Σεπολίων και Κολοκυνθούς.
• Ενώ κατά την χειμερινή περίοδο, το νερό κατέληγε στον Δήμο Αθηναίων, ο οποίος το νοίκιαζε  σε νερουλάδες, οι οποίοι πάλι με την σειρά τους το διέθεταν σε ιδιοκτήτες κήπων ή αγρών για πότισμα.
• Σε 18 συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνου, ο Δήμος Αθηναίων είχε το δικαίωμα να πουλάει το νερό σε όσους το χρειάζονταν, σε θέση περίπου στα μέση της διαδρομής και πάντως πριν φθάσει στους μύλους Παινέση.
• Με την δήλωση αυτή ο ιδιοκτήτης των μύλων Παινέση, δέχεται να πουλάει κι αυτός το νερό προς 5 δραχμές την ώρα σε όσους το χρειάζονται και πριν αυτό φτάσει έως τους μύλους του, αφού βέβαια συγκαταθέσουν και οι υπόλοιποι κύριοι του νερού που κατέβαζε ο Κηφισός!

Κάπως έτσι τα είχαν τακτοποιημένα τα θέματα της χρήσης του νερού του Κηφισού το 1903, αλλά όχι χωρίς να δημιουργούνται προβλήματα.

Η πιο γνωστή αντιδικία που ξεκίνησε από το 1900 αλλά εξελίχθηκε σε μεγάλο πολιτικό σκάνδαλο το 1912, ήταν μεταξύ της οικογένειας Παινέση και του Δήμου Αθηναίων.

Η αιτία της αντιδικίας ήταν μια τρύπα που υπήρχε στο Αδριάνειο υδραγωγείο (που βρίσκονταν περίπου μεταξύ των σημερινών Νέας Ιωνίας και Καλογρέζας) και από την οποία επί σειρά ετών τροφοδοτούνταν με νερό ο Κηφισός. Ο Δήμαρχος Αθηναίων Μερκούρης αποφάσισε και έκλεισε αυτήν την τρύπα, προβάλλοντας μάλιστα αυτήν την ενέργειά του ως φιλολαϊκή. Ακολούθησαν αγωγές από τους ιδιοκτήτες των μύλων Παινέση.

Ο Κυριάκος Παινέσης πέθανε τον Δεκέμβριο του 1904 και ο ένας από τους δύο γιούς του ήταν ο βασικός διαχειριστής της περιουσίας, ο Ιωάννης Παινέσης, ο οποίος ήταν και δημοτικός σύμβουλος.

Οι αγωγές των κληρονόμων Παινέση προς τον Δήμο Αθηναίων κερδήθηκαν πρωτόδικα και στο εφετείο από τους κληρονόμους Παινέση και ο Δήμος Αθηναίων υποχρεώθηκε να πληρώσει 314.000 δρχ (τεράστιο για την εποχή ποσό) που αντιστοιχούσε σε 40 δραχμές για κάθε ημέρα που είχε κοπεί ένα μέρος του νερού του Κηφισού που όδευε προς τους μύλους.

Ο Δήμος Αθηναίων όμως κατέφυγε και στον Άρειο Πάγο αλλά την παραμονή της συνεδρίασης του Αρείου Πάγου για το ζήτημα αυτό, ο αντικαθιστών προσωρινά τον Δήμαρχο Μερκούρη, ο οποίος έλειπε στο εξωτερικό, ο κ. Συλληβριώτης πλήρωσε όλο το ποσόν στον Ιωάννη Παινέση, χωρίς να περιμένει την απόφαση του Αρείου Πάγου. Δημιουργήθηκε μέγα σκάνδαλο που οδήγησε στην παύση του Συλληβριώτη από τα καθήκοντά του, ενώ λίγους μήνες μετά, το πρωτοδικείο Αθηνών δικαίωσε τον Δήμο Αθηναίων και διέταξε την επιστροφή του ποσού των 314 χιλιάδων δραχμών, που παρανόμως είχε εισπράξει ο Ιωάννης Παινέσης!

Κι επειδή ο Παινέσης δεν επέστρεφε το ποσόν, ο Δήμος Αθηναίων κατέσχεσε όλη την περιουσία του και τον έπαυσε και από δημοτικό σύμβουλο.

Πάντως η επιχείρηση μύλων Παινέση αρκετά χρόνια μετά, σταμάτησε να χρειάζεται το νερό του Κηφισού, γιατί οι μύλοι έγιναν ατμοκίνητοι  τον Δεκέμβριο του 1922.

Μύλοι Παινέση έγιναν ατμοκίνητοι 18/12/1922