Πρόκειται για απόσπασμα από την διδακτορική διατριβή του Νικολάου Γραίκου, με τίτλο «Ακαδημαϊκές τάσεις της εκκλησιαστικής ζωγραφικής στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα. - Πολιτισμικά και εικονογραφικά ζητήματα.»
Η διατριβή αυτή υπεβλήθη το 2011 στον Τομέα Ιστορίας της Τέχνης του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Παραθέτουμε εδώ το απόσπασμα που αφορά στην εκκλησία της γειτονιάς μας.
Ιερός ναός Αγίου Μελετίου Σεπολίων Αθηνών
«Ο ναός κτίστηκε το 1867 στον τύπο του δικιόνιου, σταυροειδούς ισοσκελούς ναού με εγκάρσιο κλίτος και εντάσσεται στις προσπάθειες θεμελίωσης του νεοβυζαντινισμού στη νεότερη ναοδομία. Χαρακτηριστική είναι η απουσία τρούλου και η αντικατάστασή του με σταυροθόλιο.
Τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αι. κοντά στο ναό κτίστηκε ο νέος ναός του Αγίου Μελετίου, όπου στην ουσία μεταφέρθηκε και το κύριο μέρος της λειτουργικής και ενοριακής ζωής. Μετά όμως τους σεισμούς του 1999, ο παλιός ναός έχει υποστεί πολλές ζημιές και σήμερα ουσιαστικά δεν λειτουργεί. Ικριώματα έχουν τοποθετηθεί στο εσωτερικό, για τη στήριξη του κτιρίου. Το ίδιο κακή είναι και η κατάσταση των τοιχογραφιών.
Στην κόγχη η Πλατυτέρα με δύο σεβίζοντες αγγέλους. Στο κέντρο του ναού στο σταυροθόλιο ο Παντοκράτορας και στις γωνίες οι τέσσερεις ευαγγελιστές. Στο δυτικό μέτωπο των ανατολικών πεσσών τοποθετούνται ο απόστολος Ανδρέας (Β.Α. πεσσός) και ο απόστολος Παύλος (Ν.Α.πεσσός). Οι τοιχογραφίες αυτές είναι σε κακή κατάσταση. Υποθέτουμε ότι είναι έργο κάποιου ανώνυμου δυτικότροπου αγιογράφου με λαϊκά στοιχεία (κοντά στην τέχνη του Γ.Ε. Μυτιληναίου), γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα
Το τέμπλο είναι κτιστό με νεοκλασικά στοιχεία. Φέρει εικόνες σε δύο σειρές.
Στη ζώνη των δεσποτικών καταγράφουμε τον αρχάγγελο Μιχαήλ (θύρα Πρόθεσης), τον άγιο Ευστάθιο και δύο σκηνών του βίου του, τον άγιο Μελέτιο, την Παναγία Οδηγήτρια, τα στηθάρια με την Παναγία, τον αρχάγγελο Γαβριήλ και τεσσάρων (4) ευαγγελιστών στο βημόθυρο της Ωραίας Πύλης, τον Ιησού Χριστό ως Σωτήρα του Κόσμου, τον άγιο Ιωάννη Πρόδρομο, την αγία Φωτεινή και τον αρχάγγελο Γαβριήλ (θύρα Διακονικού). Οι εικόνες των αρχαγγέλων στα βημόθυρα είναι έργα του δυτικότροπου με λαϊκά στοιχεία αγιογράφου Σ. Κυριαζή κατά τη δεκ. του 1950.
Τα στηθάρια του κεντρικού βημοθύρου είναι έργα κάποιου ανώνυμου δυτικότροπου αγιογράφου. Οι υπόλοιπες εικόνες αποτελούν ενιαίο σύνολο. Φέρουν όμως ασημένια επένδυση και γι ́ αυτό είναι δύσκολη η αναγνώριση του ζωγράφου τους, ο οποίος είναι δυτικότροπος με λαϊκά στοιχεία.
Σύμφωνα με επιγραφή στην ασημένια επιφάνεια της εικόνας της αγίας Φωτεινής, η οποία αναφέρεται στον αρχικό αφιερωτή της, καταγράφεται η ημερομηνία 1897, η οποία είναι και η πιθανή χρονολογία κατασκευής όλου του συνόλου.
Στο επιστύλιο τοποθετούνται ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, ο Μέγας Βασίλειος, ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, η Βάπτιση, η Μεταμόρφωση, ο Μυστικός Δείπνος, η Ανάσταση, η Ανάληψη, η Πεντηκοστή, ιεράρχης, ο άγιος Αθανάσιος και ένας ακόμη ιεράρχης. Οι εικόνες ιστορήθηκαν από τρεις συνολικά δυτικότροπους με λαϊκά στοιχεία αγιογράφους γύρω στα μέσα του 20 ου αι.
Ίσως η Ανάληψη και η Πεντηκοστή να φιλοτεχνήθηκαν από τον Σ. Κυριαζή.
Στον ναό σώζεται σε ξύλινο προσκυνητάριο, το οποίο σήμερα είναι τοποθετημένο στο κέντρο του ναού, μία εικόνα του οσίου Μελετίου με την υπογραφή του Γ.Ε. Μυτιληναίου της εποχής του μεσοπολέμου.
Στο νεότερο ναό έχει μεταφερθεί μία εικόνα του Σ. Κυριαζή και σε προσκυνητάρια είναι τοποθετημένες μερικές ανυπόγραφες βυζαντινότροπες εικόνες με πολλά λαϊκά στοιχεία των αρχών του 19 ου αι. ή και παλαιότερα.»
Η καταγραφή των στοιχείων του ιερού ναού του Αγίου Μελετίου έγινε από τον συγγραφέα στις 20 Οκτωβρίου του 2007
Λίγο παρακάτω, στην ίδια μελέτη, ο κ. Γραίκος, εστιάζει στον ανώνυμο αγιογράφο των εικόνων στον ναό.
«Ο ανώνυμος αγιογράφος των δεσποτικών εικόνων του ναού Αγίου Μελετίου Σεπολίων Αθηνών πρέπει να έδρασε λίγο πριν το 1900. Δυστυχώς οι ασημένιες επενδύσεις δε βοηθούν στην αναγνώριση περισσότερων στοιχείων, ίσως και κάποιων επιγραφών. Πρόκειται για τις εικόνες του αγίου Ευσταθίου και δύο σκηνών του βίου του, του αγίου Μελετίου, της Μητέρας του Θεού, του Ιησού Χριστού, του αγίου Ιωάννη Προδρόμου και της αγίας Φωτεινής.
Από τα ακάλυπτα μέρη μπορούμε ν ́ αναγνωρίσουμε την εργασία κάποιου δυτικότροπου αγιογράφου με πολλά όμως «λαϊκά» στοιχεία, όπως τα δυσανάλογα μεγάλα μάτια και οι μορφοπλαστικές σχηματοποιήσεις. Πάντως ο ανώνυμος αγιογράφος γνωρίζει τις παραδοσιακές εικονογραφικές συμβάσεις και τις αναπαράγει συχνά, όπως για παράδειγμα στην εικόνα του αγίου Ευσταθίου, στην οποία ακολουθεί τους παραδοσιακούς τύπους, τόσο στην κεντρική παράσταση, όσο και στις σκηνές από το μαρτύριό του.»
Αλλά, και πιό πάνω, περιγράφει με δύο λόγια, όχι μόνο δικά του, την θέση που είχε χτιστεί ο ναός του Αγίου Μελετίου και μας δίνει την πληροφορία ότι ήταν στο κέντρο ενός αλσυλλίου.
«Δυτικότερα στην περιοχή των Σεπολίων, η οποία ανήκε στη συνοικία Κολωνού, κτίζεται στο κέντρο αλσυλλίου, γύρω στα 1870 ο ναός του Αγίου Μελετίου. Τότε τα Σεπόλια ήταν «Προάστιον τῶν Ἀθηνῶν κείμενον πρὸς ΒΔ αὐτῶν παρὰ τὸν Κηφισὸν ποταμὸν καὶ ἐν τῷ ἐλαιῶνι ἐν μέσῳ δὲ κήπων εὐθαλῶς καὶ πλουσίας φυτείας» (Νουχάκης, Ιω. Εμμ. (1901), 53) . Το 1879 είχε μόλις 278 κατοίκους, ενώ το το 1907 θα φτάσει στους 459 κατοίκους. (βλ. Χουλιαράκης, Μιχ. Γ. (1974), 50, 108, 174, 263)».
Για την ορθότητα τη απόδοσης να αναφέρουμε ότι οι φωτογραφίες που παραθέτουμε δεν είναι από την ανωτέρω διατριβή, αλλά έχουν «τραβηχτεί από εμάς το 2015.
