Στα Σεπόλια ζουν κάποιες οικογένειες Ρομά σε σπίτια που νοικιάζουν, κυρίως παλιές μονοκατοικίες. Αρκετές φορές έχουν δημιουργηθεί προστριβές με τους άλλους κατοίκους των Σεπολίων, γιατί οι Ρομά έχουν τον δικό τους τρόπο ζωής και αρκετές φορές αυτός δεν είναι αποδεκτός από τους άλλους κατοίκους.
Κάθε επεισόδιο, μικρό ή μεγάλο, που γίνεται στην περιοχή μας και στο οποίο συμμετέχουν Ρομά, δημιουργεί εκρήξεις πανικού, πραγματικού ή επιτηδευμένου ή καλλιεργημένου, στους κατοίκους της περιοχής. Κάθε έκφραση παραβατικότητας από Ρομά αποδίδεται στο σύνολο των Ρομά που μένουν στην γειτονιά. Αν αυτό δεν είναι ρατσισμός, τότε τι άλλο μπορεί να είναι;
Ελάχιστοι ίσως σκέφτονται, ότι οι Ρομά που μένουν στην γειτονιά μας, κάνουν μια μεγάλη προσπάθεια, να ενταχθούν με κάποιο τρόπο στον κοινωνικό ιστό, όσο μπορούν και όσοι μπορούν, εγκαταλείποντας τα γκέτο των καταυλισμών. Και ότι στην προσπάθεια αυτή χρειάζονται στήριξη και όχι εκ προοιμίου αρνητική αντιμετώπιση.
Πρόσφατα, η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων διατύπωσε την Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά για την δεκαετία 2021 - 2030, η οποία είναι ακόμα σε διαβούλευση.
Ολόκληρο το σχέδιο αυτό μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ.
Μεταφέρουμε εδώ ορισμένα δύο πολύ μικρά κομμάτια από το εισαγωγικό κείμενο του σχεδίου.
Τα τελευταία χρόνια η κοινωνική ένταξη των Ρομά παραμένει σημαντικό θέμα για την ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και για πολλά από τα κράτη μέλη της. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, παρά τις προσπάθειες, οι Ρομά βιώνουν ακόμη διακρίσεις, ανισότητες, περιθωριοποίηση και πολλαπλές μορφές αποστέρησης και αποκλεισμού από τα θεμελιώδη δικαιώματα της εκπαίδευσης, της εργασίας, της αξιοπρεπούς στέγασης και των βασικών υπηρεσιών υγείας. Οι διακρίσεις και ο ρατσισμός σε βάρος των Ρομά αποτελούν μία από τις βαθύτερες αιτίες κοινωνικού αποκλεισμού τους, ενώ είναι επιζήμιες για το ύνολο της κοινωνίας
. Η αντιμετώπιση της οικονομικής και κοινωνικής περιθωριοποίησης των Ρομά δεν αποτελεί μόνο ηθικό καθήκον που συνάδει με τις θεμελιώδεις αξίες της Ε.Ε., αλλά και υποχρέωση που προκύπτει από τις δεσμεύσεις της Πολιτείας για τοv σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων βάσει διεθνών συνθηκών.
....
Στην Ελλάδα, οι συνθήκες διαβίωσης, το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και επίπεδο υγείας, καθώς και το χαμηλό επίπεδο συμμετοχής στην εκπαίδευση και την απασχόληση, παρά τις προσπάθειες βελτίωσης από την Πολιτεία, αποτελούν μέχρι και σήμερα σημαντικά εμπόδια για την κοινωνική ένταξη, συμπερίληψη, ίση κοινωνική συμμετοχή και ευημερία των Ρομά.
Περισσότερο όμως θα καταγράψουμε ορισμένες απόψεις που διατυπώθηκαν κατά την τρέχουσα διαβούλευση επί του σχεδίου και που κατά την γνώμη μας, προσφέρουν μια πιο πραγματική εικόνα της κατάστασης που επικρατεί.
Η κα Βάσω Βασιλοπούλου έγραψε:
«Η πρωταρχική δράση που πρέπει να υλοποιηθεί είναι η μετεγκατάσταση των οικισμών όπου οι Ρομά ζουν σε συνθήκες αθλιότητας, χωρίς νερό, ρεύμα και αποχέτευση. Καμία άλλη δράση δεν μπορεί να φέρει αλλαγές, αν δεν ξεκινήσουμε από εκει.
Γι αυτό εκπλήσσομαι που η Επιτροπή προσωρινής μετεγκατάστασης, αντι να βρίσκει ποιοι καταυλισμοί πρέπει άμεσα να μεταφερθουν και να συνεργάζεται με τους δήμους, πιέζοντάς τους αν χρειάστεί, για να βρουν έκταση, να την ετοιμάσουν κ.λπ, τώρα φαίνεται ότι απλώς θα εγκρίνει τις αιτήσεις μετεγκατάστασης που θα υποβάλουν οι δήμοι.
Σαν να μην ξέρουμε πόσοι δήμαρχοι αδιαφορούν και δεν θέλουν να κάνουν το παραμικρό για να δημιουργήσουν συνθήκες μετεγκατάστασης! Το μόνο που θέλουν είναι να ξεφορτωθούν τους Ρομά που ζουν στα όρια του δήμου τους, ει δυνατόν σε άλλο δήμο.
Λες και δεν έχουμε ζήσει στον Ασπρόπυργο το γκρέμισμα παραπηγμάτων που σταμάτησε το Συμβούλιο της Ευρώπης, όπου κανένας δεν επαιρνε την ευθύνη ότι έδωσε την εντολή, αλλά οι μπουλντόζες ήταν εκεί και ήταν πραγματικές.
Πρώτα λοιπόν η μετγκατάσταση, να μπορέσουν οι άνθρωποι να έχουν νερό, τουαλέτες, ρεύμα, κοινά πλυντήρια και μπάνια, να μπορούν τα παιδιά να πλένονται και να πηγαίνουν φροντισμένα στο σχολείο και να γίνονται δεκτά με βάση τις ικανότητές τους κι όχι την εμφάνισή τους, κάνοντας φιλίες με τα μη Ρομά παιδάκια.
Έτσι μπορούν να βρουν πρόσφορο έδαφος να αναπτυχθούν και άλλες δράσεις, για τη δουλειά, για την υγεία, για τον πολιτισμό. Αν ολα αυτά προσπαθήσουμε να τα εφαρμόσουμε στους εξαθλιωμένους καταυλισμούς, θα μείνουν κενό γράμμα.
Και μια ακόμη δράση στα όρια της φαιδρότητας. Μαθήματα της γλώσσας Ρομανί στα σχολεία; Μα η ίδια η Εθνική Στρατηγική εξηγεί τη σχολική διαρροή των Ρομά κατά βάση με το γεγονός ότι δεν μιλάνε στο σπίτι τους ελληνικά, αλλά ρομανί κι έτσι δεν μπορούν να προσαρμοστούν στην τάξη.
Νομίζω ότι η Εθνική Στρατηγική είναι ένα κείμενο γραμμένο έτσι ώστε να πάρουμε τα χρήματα από την ΕΕ, αφού αποτελεί enabling condition, κι όχι για να κάνουμε κάτι πραγματικά για τους Ρομά.
Γιατί αν αυτός ήταν ο σκοπός, θα έπρεπε να κάναμε έναν σχεδιασμό πολύ πιο λιτό, εστιασμένο κυρίως στους Ρομά, και μάλιστα σε εκείνους που ζουν στα όρια της φτώχειας, που να δημιουργούσε ένα ολισιτκό πλαίσιο για την στέγαση, την εργασία, την υγεία, την παιδεία και τη συλλογική δραστηριοποίηση των Ρομά, με συγκεκριμένες προτεραιότητες, χρονοδιάγραμμα και εκτίμηση των απαραίτητων πόρων.
Κι όσο θα προχωράνε αυτές οι δράσεςι, μπορεί και να κάνουμε κάτι για να μειώσουμε τον ρατσισμό. Ο αντιστιγγανισμός δεν παλεύεται με σεμινάρια και νουθεσίες. Καλά είναι κι αυτά και χρήσιμα, υπό την προϋπόθεση ότι το κράτος έχεις φροντίσει να βελτιώσει όλα εκείνα τα στοιχεία που λειτουργούν στη νοοτροπία των μη Ρομά απορριπτικά και περιθωριοποιητικά για την κοινότητα των Ρομά: τη φτώχεια, την αστεγία, τον αναλφαβητισμο και την έλλειψη εκπαίδευσης, την ανεργία, την αναγκαστική καταφυγή σε παράτυπα και παράνομα μέσα για να επιβιώσουν.
Κι έτσι μπορεί οι ιδιοκτήτες σπιτιών να δέχονται Ρομά ενοικιαστές παίρνοντας την επιδότηση ενοικίου που θα τους αναλογεί για να μπορεέσει να τρέξει αυτη η δράση. Έτσι θα δέχονται οι εργοδοτες τσιγγάνους στις δουλειές τους, έτσι οι γονείς των μαθητών δεν θα διαμαρτύρονται όταν έρχονται στο σχολείο τα Ρομανάκια
Αλλιώς, η κατάσταση θα διαιωνιζεται και το 2030 θα μιλάμε για τα ίδια θέματα
...
Η Εθνική Στρατηγική μεταφέρει, χωρίς να προσαρμόζει στην ελληνική πραγματικότητα, τους στόχους της ΕΕ. Αλλά εμείς είμαστε πολύ πίσω σε πάρα πολλά θέματα της καθημερινής ζωής των Ρομά. Κι από την άλλη, βλέπω ότι δεν έχουμε ακριβή στοιχεία στους ποσοτικούς στόχους ώστε να μπορέσουμε να αυξήσουμε ή να μειώσουμε τα ποσοστά, καλυτερεύοντας τη ζωή των Ελλήνων Ρομά. Τα στοιχεία που βασιζόμαστε είναι του 2016, πολύ παλιά. Στο μεσοδιάστημα δείκτες του γενικού πληθυσμού, όπου όμως συμπεριλαμβάνονται και οι Ρομά, όπως η φτώχεια, η παιδική φτώχεια, η ανεργία, έχουν μειωθεί σημαντικά.
Άρα, η βάση όπου στηρίζονται όλες οι δράσεςι και οι δείκτες αξιολόγησης είναι ανεδαφικά.
Και στους τέσσερις άξονες, η συντριπτική πλειοψηφία των δράσεων, (κοντά στο 90%) αφορούν τον γενικό πληθυσμό. Σε μια ειδική στρατηγική αυτό είναι λάθος και ανεξήγητο.
Από την άλλη, μεταφέροντας αυτούσιες τις δράσεις της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής, φθάνουμε σε σημεία αστειότητας. Όταν 74 οικισμοί είναι με παραπήγματα, μέσα στις λάσπες, χωρίς τρεχούμενο νερό και αποχέτευση, όταν οι οικογένειες δεν έχουν να φάνε, δράσεις όπως η ενημέρωσης των οικογενειών για την υγιεινή διατροφή και τη σημασία της άσκησης, η διεξαγωγή έρευνας για τις διατροφικές συνήθειες του πληθυσμού Ρομά, η προαγωγή της πρόληψης κατά του καπνίσματος, μοιάζουν ανέκδοτο. Το ίδιο και το να μιλάμε για την ενημέρωση για τις υποχρεώσεις των παρόχων του ηλεκτρικού ρεύματος ή το πρόγραμμα «εξοικονομώ», ή και για τον ψηφιακό αλφαβητισμό των Ρομά όταν στους περισσότερους καταυλισμούς το πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχουν κανοικές ηλεκτρικές παροχές και γίνονται ρευματοκλοπές, πολλές από τις οποίες οδηγούν ως και στο θάνατο.
Και πώς μιλάμε για συμπεριληπτική εκπαίδευση, όταν ξέρουμε καλά ότι, αν τα Ρομανάκια δεν έχουν νερό να πλυθούν και καθαρά ρούχα να φορέσουν για να πάνε σχολείο, τα μη Ρομά παιδιά δεν τα δέχονται και δεν τα αφομοιώνουν, με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν το σχολείο;».
Ενώ ο δικαστικός υπάλληλος Ιζαμπέλ Σεγκουίν Αναγνώστου σημειώνει:
«ως δικαστικός υπάλληλος έχω έρθει σε επαφή με πολλούς Ρομά. Παρατήρησα ότι υπάρχουν πολύ μεγάλες διαφορές αναμεσά τους. υπάρχουν μεγάλοι εγκληματίες, υπάρχουν παραβατικοί, υπάρχουν άτομα που προσπαθούν να ζουν τίμια και αγωνίζονται.
τα παιδιά του γκέτο της πόλης κάποια στιγμή υποχρεωθήκαν να πάνε σχολείο, ωστόσο μόνο τα πολύ έξυπνα παιδιά κατάφεραν να αποκτήσουν το βασικό…την ανάγνωση! σε γνωστή μου οικογένεια οι μεγαλύτεροι στην τετάρτη και πέμπτη δημοτικού δεν γνώριζαν ανάγνωση ενώ φοιτούσαν από την πρώτη τάξη και μόνο ο μικρότερος τα κατάφερε. ο καθένας μας γνωρίζει τον αγώνα που κάνει ο κάθε γονιός με τα παιδιά του για να μάθουν ανάγνωση, αυτά τα παιδιά, ποιος θα τα διαβάσει; ένας εκπαιδευτικός στο τμήμα ένταξης με δεκαπέντε γυφτάκια τι μπορεί να κάνει; πως να μην απογοητευτούν; πως να μη νιώθουν αποκλεισμό; τι μαθαίνουν τελικά στο σχολείο αν όχι ότι είναι κατώτεροι από τους άλλους, καταδικασμένοι στον αποκλεισμό;
έχω δει ένα παιδάκι να χορεύει και να τραγουδάει από τη χαρά του γιατί κατάφερε να γράψει όλη την αλφαβήτα και συγκλονίστηκα, μήπως εμείς τους αποκλείουμε από αυτή τη χαρά;
έχω δει τη χαρά του δεκαεφτάχρονου εφήβου που έβγαλε το γυμνάσιο και ήρθε να μοιράσει τη χαρά του μαζί μου γιατί θυμότανε ότι του μάθαινα ανάγνωση όταν ήταν μικρότερος. σήμερα έβγαλε το νυχτερινό λύκειο και φοιτά στο νυχτερινό ΕΠΑΛ για την απόκτηση ειδικότητας.
είμαι πεπεισμένη ότι μία μεγάλη μερίδα των ΡΟΜΑ χρειάζονται μόνο να νιώθουν αποδεκτοί και να τους δοθεί πραγματική πρόσβαση στην εκπαίδευση. Είναι παρά πολύ ενήλικες αναλφάβητοι στους οποίους δεν δίνεται ευκαιρία να μάθουν έστω και ανάγνωση.
πως να μη γίνουν τα παιδιά παραβατικοί όταν μόνο αυτό μαθαίνουν;
πως να μη γίνουν ρατσιστές όταν είναι ποτισμένοι από το δικό μας ρατσισμό;
ας πάρουμε τα παιδάκια από το χέρι να τους δείξουμε εμείς ένα φωτεινό δρόμο που τους ταιριάζει!».
Παρακάτω, η Μαρία γράφει:
«Πρώτη γενική παρατήρηση: δεν υπάρχουν συγκεκριμένα χρονοδιάγραμμα ούτε συγκεκριμένοι πόροι χρηματοδότησης στις περισσότερες από τις δράσεις που αναφέρονται πράγμα που αναπόφευκτα οδηγεί στο συμπέρασμα πως πρόκειται περι μιας καταγραφής ευχολογίων εφόσον και οι δείκτες που αναφέρονται δεν ακουμπούν στην κατάσταση την οποία βρίσκονται οι οικισμοί και οι καταυλισμοί την δεδομένη χρονική στιγμή αλλά την καταγραφή του 2016. Σε ότι αφορά την στέγαση, πρωταρχικός στόχος θα έπρεπε να είναι αναμφίβολα η μετεγκατάσταση των καταυλισμών με συγκεκριμένο σχέδιο που θα καλείται η εκάστοτε κυβέρνηση να εφαρμόζει και σίγουρα οχι να καλείται να το υλοποίηση ΜΟΝΟ όταν θα γίνεται αίτηση από δήμο της περιφέρειας καθώς είναι γνωστό πως πολλοί δήμοι δεν επιθυμούν καν την μετεγκατάσταση πληθυσμών Ρομα στην περιοχή τους. Σε ότι αφορά την εκπαίδευση θα έπρεπε να λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν το γεγονός των άθλιων συνθηκών διαβίωσης των παιδιών και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα επ αυτών άρα η εκπαίδευση και η σχολική διαρροή είναι άρρηκτα συνδεμένη με την στέγαση. Επίσης δεν υπάρχουν επαρκείς προτάσεις σε ότι αφορά την πρωτοβάθμια εκπαίδευση αλλά υπάρχουν σε ότι αφορά τις ανώτερες βαθμίδες πράγμα που προκαλεί εντύπωση καθώς το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η μη ολοκληρωμένη φοίτηση στο δημοτικό! Σε ότι αφορά τον ρατσισμό και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τίποτα δε μπορεί να αλλάξει αν οι δράσεις δεν αφορούν τον γενικό πλυθησμο αλλά μόνο την κοινωνια των Ρομα. Βασική προϋπόθεση της άρσης του κοινωνικού αποκλεισμού της συγκεκριμένης πλυθησμιακης ομάδας είναι και η εργασιακή απασχόληση για την οποία οι δράσεις του σχεδιασμού είναι ελλιπέστατες. Στην σελίδα 47 διαβάζουμε μεταξύ άλλων:
«Τέλος, η Γενική Γραμματεία έχει συμμετάσχει στο Πρόγραμμα JUSTROM 3, ένα κοινό πρόγραμμα του Συμβουλίου της Ευρώπης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που αφορά στην πρόσβαση των γυναικών Ρομά στη δικαιοσύνη, πραγματοποιώντας διμερείς συναντήσεις, παρακολουθώντας σεμινάρια και εκπαιδεύσεις που διοργανώθηκαν από την εθνική ομάδα και αξιοποιώντας τις καλές πρακτικές του προγράμματος.» Η ερώτηση είναι ποια καλή πρακτική έχει αξιοποιηθεί και με ποιον τρόπο; Γενικά αν κάποιος έχει διαβάσει την σύσταση της ΕΕ για την στρατηγική ένταξης των Ρομα, παρατηρεί ότι η ΕΣΚΕ 2021-2030 είναι μια αντιγραφή της εν λόγω σύστασης χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν τα σημερινά δεδομένα στην Ελληνική πραγματικότητα».
Και τελειώνοντας τις αναφορές μας στα σχόλια, καταγράφουμε τμήματα της άποψης που εξέφρασε ο κ. Παϊτέρης Κ.
«Για να μπορέσει να επιτευχθεί ο σχεδιασμός των προτάσεων και των δράσεων που έχουν προταθεί θα πρέπει να υπάρξει στενή συνεργασία μεταξύ των θεσμών αλλά και των φορέων της κοινότητας Ρομα. Η ιστορία μέχρι σήμερα μας έχει δείξει ότι πολλές πάρα τον σχεδιασμό δράσεων και πολιτικών καθώς και την εξασφάλιση των απαιτούμενων πόρων, Δυστυχώς δεν υλοποιούνται και δεν εφαρμόζονται λόγω μικροπολιτικών στάσεων από την τοπική αυτοδιοίκηση Α΄και Β΄Βαθμού. Πιστεύω ότι στην νέα στρατηγική θα πρέπει απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση δράσεων είναι και θα πρέπει να είναι η συνεργασία και ο συνσχεδιασμός από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.Χωρίς την προϋπόθεση αυτή δεν θα υπάρξει αλλαγή και επίτευξη των στόχων που προβλέπει η Νέα εθνική στρατηγική και οι ευρωπαϊκές επιταγές για το 2021-2030 στους τομείς Εκπαίδευση , Απασχόληση ,Υγεία ,Στέγαση κ.α.
Ακόμη είναι πολύ σημαντικό και ειδικότερα στον τομέα της Εκπαίδευσης: Υπάρχει κενό της νομοθεσίας σχετικά με την Φοίτηση των παιδιών Ρομα ηλικίας 11-16 χρονών,τα σχετικά στοιχεία μας έχουν δείξει ότι τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να παρακολουθήσουν την εκπαιδευτική διαδικασία επειδή είναι ΄΄ μεγάλα ΄΄ παιδιά σε σχέση με τα παιδιά που φοιτούν κανονικά ηλικιακά στο Δημοτικό με αποτέλεσμα να εγκαταλείπουν οριστικά την Εκπαίδευση .Δυστυχώς δεν προβλέπετε κάτι για αυτό από την νέα στρατηγική .Επίσης στην παράγραφο Ενισχυτική Διδασκαλία διαβάζουμε μέσου υπουργικής απόφασης και ειδικά του υπουργείου Παιδείας την τοποθέτηση σε σχολικές μονάδες Κοινωνικών Λειτουργών και Ψυχολόγων. Η πρόταση είναι να προβλεφθούν και Διαπολιτισμική Διαμεσολαβητές στα σχολεία ,θεωρούμε ότι θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο την εκπαιδευτική διαδικασία και επικοινωνία με την Οικογένεια και το Σχολείο. Δυστυχώς βλέπουμε ότι δεν έχει προβλεφθεί και δεν προτείνετε .
...
Επίσης θα προτείναμε κινητές μονάδες εκπαίδευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων σε ενήλικες σε καταυλισμούς και παράλληλα δημιουργική απασχόληση για τα παιδιά ώστε να ενισχύσουμε και την εκπαίδευση και την πρόσβαση στην απασχόληση. Θεωρούμε επίσης πολύ σημαντικό για τον περιορισμό της ρητορικής του μίσους και του αντιτσιγγάνισμού την ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των Μ.Μ.Ε. καθώς και την εφαρμογή των Νόμων σε αντίθετες περιπτώσεις .
Τέλος θα προτείναμε να δίνετε μεγαλύτερες δυνατότητες και ευελιξία στις δομές του κράτους και ειδικότερα στην Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας να μπορεί να υλοποιεί απευθείας δράσεις σε περιπτώσεις που η τοπική αυτοδιοίκηση Α΄και Β΄Βαθμού φέρνει αντιστάσεις ή και αδιαφορεί σε εγκληματικό βαθμό .
Χαιρετίζουμε την νέα στρατηγική και ευελπιστούμε να επιτευχθεί συνεργασία και διάθεση ώστε πραγματικά να αλλάξουμε νοοτροπίες και συμπεριφορές δημιουργώντας έναν καλύτερο κόσμο με ίση πρόσβαση για όλους στηριζόμενο στον σεβασμό στην προάσπιση των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων».
Στον διάλογο που διεξάγεται παίρνουν μέρος και οργανώσεις που εκπροσωπούν Ρομά, όπως η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ.